سکولاریسم حقوقی در اندیشه میرزای نائینی: امکان یا امتناع

چکیده مقاله

تلاش برای تحقق نظام مشروطه و حاکمیت قانون به منظور مقابله با نظام سلطنت در دوره قاجار، با چالش تزاحم قانون با شریعت مواجه شد و تاریخ دو سده کشور ما را در عرصه‌های اجتماعی و سیاسی متأثر ساخت. در مواجهه با چالش اخیر برخی قائل به سازگاری نظام حقوقی مبتنی بر لیبرال دموکراسی با شریعت شده و برای این منظور به اندیشه‌های میرزای نائینی استناد کرده‌اند. در این پژوهش راهکار اخیر در حل چالش تعارض قانون و شریعت مورد بررسی نقادانه قرار گرفت.
برابر یافته های تحقیق نظام حقوقی لیبرال از لوازم و پیامدهای حاکمیت سکولاریسم در دوره مدرن محسوب میشود. با توجه به تنافی سکولاریسم با اندیشه دینی، پذیرش نظام حقوقی لیبرال، مستلزم نفی هویت شریعت است و انقلاب در ماهیت آن را در پی دارد. از استدلال‌های علامه نائینی در کتاب تنبیه الامة مشخص ‌گردید، علی رغم حمایت نائینی از مشروطه، به دلیل امتناع سکولاریسم در اندیشه ایشان و ملازمه قطعی نظام حقوقی مبتنی بر لیبرال دموکراسی با سکولاریسم، نمیتوان از آراء این فقیه شریعتمدار تجویز، چنین نظامی را استخراج کرد.