مؤلفه‌های سیاست جنایی در سیره و کلام امیرالمؤمنین امام علی (علیه‌السلام)

چکیده:

سیاست جنایی مطلوب و هماهنگ با آموزه‌های علوی (علیه‌السلام) مجموعه‌ای از پاسخ‌های کنشی و واکنشیِ مشارکتی از سوی هیأت اجتماع - حکومت و جامعه مدنی - به منظور مقابله با پدیده مجرمانه است که زیربنای این پاسخ‌ها، هنجارها و ارزش‌های شرعی و روبنای آن، خردگرایی و مصلحت‌اندیشی است. اندیشه‌ورزی در مصادیق فراوانی از کلام و سیره‌ی امام علی (علیه‌السلام) در زمینه‌ی جرم‌انگاری، کیفرگذاری، پیشگیری، اجرای مجازات و اصلاح بزهکاران و نقش جامعه‌ی مدنی در هریک از ساحت‌ها مذکور موجب دستیابی به الگوی جامع سیاست جنایی علوی (علیه‌السلام) است. مؤلفه‌های این سیاست جنایی در سیره و کلام امام علی )علیه‌السلام) بنا بر تتبع و پژوهشی که در این نوشتار انجام یافته است، عبارت‌اند از: ۱) جرم‌انگاری بر اساس اوامر و نواهی الهی با تکیه بر خیرخواهی و محوریت عدالت اجتماعی. ۲) پیشگیری فراگیر با طراحی و اجرای برنامه‌ای جامع در ساحت‌های فردی، اجتماعی، رشدمدار و وضعی. ۳) سیاست کیفری با خوانشی بدیع از اصل تناسب جرائم و مجازات‌ها با طراحی پاسخ‌گذاری افتراقی در قلمرو حدود و تعزیرات از یک‌سو و دوگانگی بزهکاری توده و خواص از سوی دیگر. ۴) بهره‌گیری گسترده از نهادهای اصلاحی از بزه‌پوشی تا پذیرش توبه در راستای درمان و باز جامعه‌پذیری بزهکاران. نوشتار حاضر بر آن است تا با بررسی آموزه‌های علوی (علیه‌السلام) با رویکردی تطبیقی و مقایسه‌ای با تألیفات مرتبط با سیاست جنایی به پاسخِ سؤال از چیستی سیاست جنایی علوی دست یابد. به همین منظور با توضیح و تحلیل موارد و مصادیق بیانات و اَعمال مرتبط با سیاست جنایی در کلمات و سیره عملی حضرت امیر (علیه‌السلام) در هر یک از عرصه‌های مذکور، ضمن تبیین مبانی و اصول ناظر بر هر یک، الگوی سیاست جنایی مستنتج از سیره و کلام امام علی (علیه‌السلام) را معرفی نماید.

واژگان کلیدی: سیاست جنایی، پدیده مجرمانه، جرم‌انگاری، پیشگیری از بزهکاری، اصلاح بزهکاران، عدالت کیفری.