آثار و احکام جنین آزمایشگاهی بدون صاحب در فقه و حقوق ایران
چکیده:
یکی از دستاوردهای علم پزشکی در زمینه ناباروری زوجین انجماد جنین است . بدین گونه که اسپرم و تخمک زوجین را منجمد کرده تا در صورت لزوم بتوانند از آن استفاده کنند . در این حین گاهی اتفاق می افتد که جنین های اضافی در دستگاه باقی می مانند و زوجین به دلیل هزینه های سنگین عمل باروری های مصنوعی به مراکز بازنگشته و دسترسی به آن ها امکان پذیر نمی باشد و جنین های آزمایشگاهی بدون صاحب باقی می مانند یا حتی ممکن است در حین عمل لقاح ، لقاح گامت ها به صورت اشتباه انجام شود و به دلیل ندانستن صاحبان اسپرم و تخمک یا هرکدام به تنهایی جنین آزمایشگاهی ایجاد شود که صاحب او معلوم نیست چه کسی می باشد از این رو لفظ بدون صاحب برای چنین جنین هایی در صورتی که به صاحبان اسپرم و تخمک دسترسی وجود نداشته باشد ، با تسامح به کار می رود.
در رابطه با احکام و حقوق جنین منجمد آزمایشگاهی بدون صاحب ابتدا باید وضعیت جنین منجمد را نسبت به مالیت داشتن یا شخصیت داشتن مشخص نمود تا بتوان آن ها را یا مجهول المالک ویا لقیط به حساب آورد و سپس احکام را بر آن ها بار کرد.
در رابطه با ماهیت جنین منجمد سه نظر وجود دارد. گروهی جنین منجمد را مال تلقی کرده و برای آن ارزشی همانند یک شئ قائل شده اند. گروه دیگر معتقدند که جنین منجمد مانند یک انسان کامل دارای تمام حقوق و تکالیف است . گروه سوم بر این عقیده اند که جنین منجمد موجودی دارای احترام خاص است که باید مورد حمایت قرار بگیرد و نه به صورت مطلق آن را می توان در دسته اول قرار داد نه می توان صرفا وارد دسته دوم کرد. بلکه هویتی شبه مال گونه می توان به آن اعطا کرد.
از بین این نظرات نظر سوم ، منتخب پژوهش حاضر می باشد که با توجه به این نظریه امکان خرید و فروش جنین به صورت آزاد و بدون هیچ قانونی وجود ندارد و ضمن رعایت کرامت انسانی می توان برخی از احکام مال را بر این گونه از جنین ها اعمال کرد و از نظر سقط و از بین بردن آن ها منع قانونی وجود نخواهد داشت . حتی می توان در آزمایشگاه ها در مسائل پزشکی مورد استفاده قرار گیرند اما انتقال آن ها به زوجین نابارور دیگر به دلیل عدم وجود اذن از صاحبان جنین ، جایز نیست.