امکان سنجی مسئولیت کیفری ناشی از سیستم‌های هوش مصنوعی در فقه و حقوق

چکیده:

امروزه با توسعه‌ی تحقیقات، تولیدات و استفاده‌ی گسترده از ابزارهای فوق پیشرفته‌ی هوش مصنوعی در قالب روبات‌های انسان‌نما، خودروها و هواپیماهای بدون سرنشین و دیگر ماشین‌های خودمختار یادگیرنده و خبره در زمینه‌های مختلف پزشکی، صنعتی و نظامی روبه‌رو هستیم. این روند تحقیق و توسعه بر اساس فلسفه غرب با ارائه‌ی تعاریفی مادی از مفاهیم بنیادین مانند مسئولیت، شناخت و هوشمندی، اختیار و اراده همراه بوده است که بر اساس آن مفهوم شناسی نظریات حقوقی مرتبط نیز شکل می‌گیرند. عمده‌ی این نظریات سعی در حل‌وفصل مسائل مطروحه‌ی جدید در مورد جرایم ارتکابی ناشی از سامانه‌های هوش مصنوعی دارند که یکی از این نظریات پیشنهاد تحمیل مسئولیت کیفری بر سامانه‌های خودمختار هوش مصنوعی را ارائه می‌دهد. به‌نحوی‌که در مبانی، به سبب شبیه‌سازی‌های صورت گرفته از نظام ذهنی و عصبی انسان بر اساس روش‌های نمادگرایی و پیوند گرایی، این سامانه‌ها دارای قوای عملکرد آگاهانه و دارای اراده و رفتار بر اساس آن فرض شده که می‌توان در فرآیند ارتکاب جرم علاوه بر عنصر مادی، عنصر معنوی را نیز به این سامانه‌های منتسب دانست.

این تحقیق در بررسی‌های مبنایی خود درزمینه فلسفه حق و فلسفه‌ی کیفر، امکان محق بودن، تحمیل مسئولیت و همچنین برخورداری از قوای هوشمندی و اراده انسانی در سامانه‌ها‌ی هوش مصنوعی را مبتنی بر کاربرد لفظ بر غیر معنای حقیقی خود و مبتنی بر فلسفه‌ی مادی گرایانه غرب دانسته که هدف مجازات را به نمود جبر پندارانه‌ی آن به‌صورت ایجاد نظامی اصلاحی در ساختار طراحی و ساخت ابزارهای فناورانه دنبال می‌نماید. فلذا با رد امکان بالقوه و بالفعل اهلیت کیفری این سامانه‌ها، نقش عامل فردی و انسانی را در استفاده‌ی مجرمانه همراه با سوءنیت و یا غیر محتاطانه از دستگاه را در شبکه‌ی پیچیده‌ی اسباب، روشن می‌نماید. همچنین با توجه به فقدان ساختارهای نظارتی و حاکمیتی ملی و بین‌المللی بر توسعه غیر بشری و غیرمسئولانه‌ این سامانه‌ها، به‌ضرورت تبیین حقوقی و قانونی نقش سازمانی عامل انسانی در نظام تحقیق و توسعه‌ی امن و ارزشی ابزارهای فناورانه و تأمین حقوق مصرف‌کنندگان در مخاطرات احتمالی ذیل گستره‌ی تقصیر حقوقی و جزایی تأکید می‌ورزد.

کلید واژه ها: مسئولیت کیفری هوش مصنوعی اهلیت اختیار تقصیر سوءنیت جرم مجازات