بررسی اجمالی قاعده الزام و کاربرد آن در فقه

چکیده مقاله

قاعده لاحرج از قواعد مهم فقهی است که بر اساس آن هر تکلیفی که مستلزم مشقت شدید باشد و مردم عادتاً تحمل آن را ندارند، ساقط می‌شود. این قاعده که مستند فقهی مواد قانونی مرتبط با عسر و حرج زوجه در قانون مدنی است، بر اساس آیات و روایات متعددی مشروعیت دارد. آرا فقها در نظام حقوقی خانواده در مواد مختلفی از بحث عسر و حرج به ویژه ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی متجلی شده است. آنچه در این مقاله بدان پرداخته می‌شود این است: گستره کاربرد قاعده مذکور در نظام حقوقی خانواده چه مصادیقی دارد و قانون‌گذار ذیل هر یک از این مصادیق چه تدابیری اندیشیده است زیرا قاعده لاحرج زوجه گاه از نتیجه عوامل طبیعی است که از نوع عسر و حرج حقیقی می‌شود، مانند عقیمی و اعتیاد زوج و گاه در نتیجه عوامل خارجی است، مانند حبس طولانی مدت زوج، ترک زندگی از جانب زوج که در همه این موارد، قاعده ساری و جاری می‌گردد. همچنین این سؤال در مقاله به عنوان راهکار قانونی مطرح شده که آیا مبنای قانون‌گذار در اعمال قانون، عسر و حرج واقعی زوجه است یا عوامل دیگر دخیل در تصمیمات دادگاه است در قسمت دیگری از مقاله مصادیق مختلف عسر و حرج زوجه و مسئله سقط‌جنین مورد بررسی قرار گرفته است و فقط در صورتی که وجود جنین با سلامت مادر در تعارض باشد، سقط مجاز شمرده شده است.