دفاع از مال در فقه و حقوق ایران، مصر و انگلستان

چکیده:

از مقاصد شریعت، با توجه به داعیه اسلام بر دفع ضرر، حفظ مال است و از سازوکارهای حمایت از مال، دفاع از مال در برابر تهاجمات می­باشد. اما اینکه آیا دفاع از مال واجب است یا خیر، محل بحث است. فقها و حقوقدانان دفاع از مال را جایز می­دانند؛ لکن با عنایت به مواردی می­توان قول به وجوب یا حرمت را اختیار کرد. دفاع از مال چنانچه مبتنی بر تکلیف قانونی یا تعهد قراردادی باشد، یا حفظ مال متوقف بر حفظ جان باشد که در این مورد از باب وجوب دفاع از نفس، دفاع واجب می­شود و در صورتیکه موجبات آسیب دیدن مدافع را فراهم کند، حکم به حرمت آن می­شود. علاوه بر این، در اینکه آیا وی می­تواند در راستای دفاع از مال خویش، مهاجم را در معرض ضرب و جرح قرار دهد و یا حتی تا سرحد جان با وی به مقابله بپردازد، اختلاف است:

در این مورد سه نظریه مشهور وجود دارد که برخی به دلیل واجب دانستن دفاع از مال حتی گرفتن جان مهاجم را جایز می­دانند و آن را هم چون دفاع از نفس می­دانند. در مقابل برخی با تکیه بر جواز دفاع، قتل مهاجم را جایز نمی­دانند و برخی آن را حرام می دانند؛ به این معنی که حفظ نفس مدافع از اوجب واجبات است؛ لذا هر زمان که به واسطه دفاع بر جان خود بیمناک شود، دفاع حرام بوده و جایز نیست.

پژوهش پیش رو به صورت توصیفی تحلیلی و روش کتابخانه ای به گردآوری مطالب مربوطه پرداخته است. روند بحث در این تحقیق با بررسی سه فرضیه اساسی بوده است: اولا در میان فقها و حقوقدانان همواره نظریه جواز برگزیده شده است. ثانیا دفاع از مال در برابر تمامی انواع از اموال در فقه و حقوق ایران و انگلستان جایز دانسته شده است. ثالثا برتری حفظ جان بر مال امری اجتناب ناپذیر است؛ مگر در صورتیکه حفظ جان متوقف بر حفظ مال باشد که در این صورت دفاع از مال نیز واجب خواهد شد.

کلید واژه ها: دفاع مشروع دفاع از مال تعرض به اموال صائل