ظاهر و باطن دین و مناسبات این دو از منظر علامه طباطبایی
چکیده:
بهمنظور توسعه معارف دینی و تبیین حکیمانه از دین، تبیین و ارائه اندیشه های علامه طباطبایی (ره) و ارائه نسبت و رابطه ظاهر و باطن دین، تحقیقی به صورت توصیفی و مبتنی بر آثار ایشان صورت گرفت. محور پژوهش، تفسیر المیزان و سایر کتب مورد بررسی در این زمینه در آثار علامه بوده است، به این صورت که از منظر ایشان، تعریف دین، هدف دین، ظاهر و باطن دین و راههای رسیدن به باطن آن مورد توجه و بررسی قرار گرفت. نتایج تحقیق دلالت بر این دارد که از دیدگاه علامه، دین سنتی عملی است که بر اساس هستی شناسی شکل میگیرد و ایمان التزام به اعتقاد حق است. دین، مسیر انسان به سوی تکامل نهایی مبتنی بر دستگاه آفرینش است؛ البته، این مسیر، مسیری خارج از وجود انسان نیست بلکه مسیر تکامل نفس است. هر کسی دینی دارد، حتی کسانی که در مسیر کفر به دین الهی حرکت میکنند. دین الهی حقیقتی واحد دارد که از آن به اسلام تعبیر شده است. حرکت در مسیر خلقت همان حرکت دینی است و کسی که در این مسیر حرکت می کند، حرکتش بر صراط مستقیم است. هدف دین رسیدن به توحید است و در رسیدن به توحید، سعادت که همان رسیدن هر موجودی به کمال نهایی خویش است محقق میشود. پس میتوان گفت که سعادت انسان همان رسیدن به توحید است. دین در مقام بیان، ظاهری دارد که این ظاهر اعتباری است اما این ظاهر در ورای الفاظ و عبارات حقایق و واقعیاتی را بیان میکند. ظاهر، حد باطن است و همیشه باطن بههمراه ظاهر قابل مشاهده است، اما انسان به خاطر غفلت باطن را درک نمیکند و هرگاه بتواند از حد بگذرد به باطن میرسد. باطن ظاهر را نقض نمیکند بلکه رابطه آن با ظاهر مانند رابطه روح با جسم است. اکتفاء به ظاهر، خروج از مقصود اصلی دین است و از آن در کلام امیرالمومنین به کفر تعبیر شده است. آیات و روایات زیادی وجود دارند که بیان میکنند قرآن کریم و آیات الهی و روایات ائمه معصومین باطن دارند و همچنین در روایات کثیری نمونههای زیادی از باطن آیات توضیح داده شده است. علامه طباطبایی برای رسیدن به باطن دین راههایی را بیان میکنند که همان راههای رسیدن به باطن عالم است و در این تحقیق این راهها مختصرا توضیح داده شده است که مشخص میشود راه رسیدن به باطن آیات برای غیر انبیاء و معصومین علیهمالسلام هم باز است.