تعزیرات منصوص شرعی و احکام مترتب بر آن در فقه امامیه و حقوق ایران
چکیده:
یکی از عناوینی که در پی ایراد شورای نگهبان بر لایحه قانون مجازات اسلامی و با تصویب این قانون، وارد نظام حقوقی ایران شد، عنوان «تعزیر منصوص شرعی» است. تعزیر منصوص شرعی قسمی از مجازات‌های تعزیری است که طبق تبصره 2 ماده ۱۱۵ قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 اجرای بسیاری از نهادهای ارفاقی موجود در قانون از قبیل تخفیف جرم و تعلیق مجازات، از آن مستثنا شده است. با مداقه در مواد قانون مجازات اسلامی و سایر مقرّره‌های جزایی، در خصوص مفهوم و مصادیق تعزیرات منصوص شرعی، با سکوت قانون مواجه هستیم و همچنین درباره احکام مترتب بر این قسم از مجازات‌ها، ابهام و اجمال وجود دارد. این سکوت، ابهام و اجمال اختلافاتی جدّی در منابع حقوقی و دکترین ایجاد نموده است. از این رو در این پژوهش؛ مفهوم، مصادیق و احکام مترتب بر تعزیر منصوص شرعی در منابع معتبر اسلامی و حقوق ایران مورد بررسی قرار گرفت. براساس آن چه این پژوهش به آن دست یافت، تعزیر منصوص شرعی، مجازاتی است که مشمول عنوان حدّ، قصاص یا دیه نیست و هم موجب و هم میزان آن در موارد ارتکاب محرّمات شرعی، در منابع معتبر اسلامی تصریح شده است. با پذیرش این تعریف و ملاک معیّن بودن توأمان موجب و میزان مجازات در این مجازات‌ها، مصادیقی که از این تعزیرات در منابع معتبر اسلامی احصاء گردید، 17 مصداق قابل ذکر است. همچنین تبیین تقنینی موجود در حوزه احکام مترتب بر این تعزیرات، فاقد جامعیت حکمی و در برخی مصادیق فراتر از مبانی موجود فقهی درباره این جرایم و مجازات‌ها می‌باشد. با‌توجه به آن که مصادیق تعزیر منصوص شرعی، از موضوعات عام البلوی نمی‌باشد، حتی در صورت احصاء دقیق مصادیق و تبیین منسجم احکام قانونی این تعزیرات، ورود قانونگذار به شکل کنونی، درخور بازنگری و بررسی‌های دقیق‌تر می‌باشد و همچنین استثنا شدن بسیاری از نهادهای ارفاقی در مورد تعزیرات منصوص شرعی که ممکن است زمینه نقض حقوق محکومان را فراهم نماید.