معیار تشخیص جرایم حدی از تعزیری در روایات مورد اختلاف

چکیده:

این پژوهش در پی آن است که ملاک های تمییز حد از تعزیر را از طریق استدلال‌های فقهای عظام در ضمن روایات مورد اختلاف بین ایشان به دست آورد و به تحلیل و ارزیابی آنها مبادرت کند.

مراد از معیار قراین اثباتی است که در تشخیص حد از تعزیر در روایات مورد اختلاف کارایی داشته باشد اما به طور ضمنی به قراین ثبوتی هم اشاره خواهد شد.

برای بحث در زمینه ملاکات احکام ضروری است که ما قائل به قدرت عقل در تشخیص ملاکات هر چند به صورت محدود و با توجه به ضوابطی خاص باشیم به علاوه حکم عرف را در جایی که شرع به او اعطای اختیار نموده به رسمیت بشناسیم هم چنین در زمینه تاریخمندی نصوص تحت شرایطی قائل به قابلیت تجرید باشیم و در خصوص مقاصد شریعت نیز، برخی از نصوص را غایت مند تلقی کرده و حکم را دایرمدار آن غایت بدانیم هم چنین به روش های مطمئن در کشف ملاک که اکثر فقهای عظام به آنها اعتماد نمودند پای بند باشیم.

با توجه به استدلال های فقهای عظام در سه فصل: جرایم جنسی، امنیتی و مالی به ملاک های شش گانه در زمینه تمییز حد از تعزیر دست یافتیم که عبارت از قاعده التعزیر دون الحد، تقدیر مجازات، سیاست جنایی متفاوت در حدود و تعزیرات، ثبات و تغیر در مجازات، قاعده شبهه و ابتنای حدود بر تخفیف و تسامح می‌باشد.

از میان این ملاکات، قاعده التعزیر دون الحد، به عنوان قرینه‌ای لفظی، تقدیر مجازات به عنوان قرینه‌ای لفظی که مقتضی اصل اولی است، ثبات و تغیر و قراین دال بر آن که از مهم‌ترین ملاک‌هاست که هم به صورت فرینه متصل و هم منفصل، منصور است، راهگشا می‌باشد.

شایان ذکر است که این ملاکات، استقرایی ناقص و صرفا در جهت باز کردن راه در زمینه تحقیق و تعمق بیشتر در این حوزه است.

کلید واژه ها: حد تعزیر معیار روایات مورد اختلاف قراین اثباتی و ثبوتی