محاربه و افساد فی‌الارض در قانون مجازات اسلامی و موازین فقهی

چکیده:

جرم در حقوق جزای اسلامی، عبارت است از رفتار خلاف دستورات شارع مقدس که خود، مبنای نظم عمومی را تشکیل می­دهد و بر این اساس محاربه یکی از جرائم بزرگ و از گناهان کبیره است که به عنوان جرم مستلزم حد، شناخته شده­است. به علاوه، افساد فی­الارض از عناوین مخصوص قرآنی است که محاربه مصداق بارز آن است؛ بنابراین، محاربه عبارت است از رفتاری که منجر به خوف مردم شود و اخافه و ایجاد رعب و وحشت، نوعی افساد فی­الارض است.

در حقوق موضوعه ایران برای تشخیص جرم محاربه که به دلیل ضد امنیت بودن و مخالفت با نظام اسلامی و نه به اعتبار خشونت‌آمیز بودن می­تواند شباهتی با جرائم سیاسی داشته­ باشد، از هر دو معیار ذهنی و عینی استفاده گردیده است؛ زیرا گاهی با انگیزه‌ی مرتکب مانند «قصد براندازی نظام» یا «قصد همکاری با دشمن» و گاهی آثار زیان‌بار ناشی از اعمال او موجب تبدیل جرم ارتکابی به محاربه می­گردد.

در این نوشتار سعی شده است که تعریف جامع و مانع از جرم محاربه و افساد فی­الارض از دیدگاه فقها و حقوق‌دانان ارائه شود و در مواردی نیز به بحث و بررسی محاربه و افساد فی‌الارض در قانون مجازات اسلامی سابق (مصوب 1370) و قانون مجازات اسلامی فعلی پرداخته شده است.

کلید واژه ها: محاربه افساد فی‌الارض تقتیل نفی صلب