مبانی فقهی وحقوقی مجازات سردستگی گروه‌های مجرمانه

چکیده:

از ابتدای شکل گیری جوامع بشری، بزه و جنایت یک رویداد اجتناب ناپذیر بوده است. با توجه به وجود بزه در جامعه و انواع آن، بدیهی ترین و اساسی ترین پاسخ،اعمال مجازات است. صرف نظر از تناسب و یا میزان تأثیر مجازات در کاهش بزه، می توان بررسی کرد که اهداف مجازات چیست و آیا تمام اهداف مجازات از جمله اجرای عدالت و اصلاح جامعه، می توان با استفاده از مجازات به دست آورد؟ ارتکاب بزه به صورت گروهی و سازمان یافته و با رهبری یک یا چند فرد یکی از مشکلات و دغدغه های جوامع امروزی است که شکل خطرناکی به خود گرفته است. چنین پدیده ای نیاز به واکنش قانونی مناسب دارد. سردسته ای که با تشکیل، سازماندهی، طراحی یا اداره گروه بزهکارانه منجر به تحقق بزه می شود، به دلیل تسهیل در ارتکاب بزه از حیث رفتار معاونت در بزه است؛ اما از سوی دیگر، باعث می شود که سردسته بدون اینکه متصدی آن باشد مرتکب بزه شود، طبق ماده 130 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، شدیدترین بزه ای که افراد آن گروه در راستای اهداف گروه مرتکب شوند، به حداکثر مجازات محکوم می‌شود، بنابراین از عوامل تشدیدکننده مجازات است. در مواردی که بر اساس قوانین خاص به دلیل سردستگی یا تشکیل باند یا تشکیلات شبکه ای مجازات فردی تشدید شود، مجازات وی به استناد ماده 130قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 می باشد. اشخاص حقوقی علیرغم داشتن مسئولیت کیفری نمی توانند عضویت یا سردستگی گروه بزهکارانه را داشته باشند، با توجه به اینکه گروه باید حداقل سه فرد باشند، زمان سردستگیی گروه زمان برنامه ریزی، تشکیل، تشکیلات یا اداره است، نه زمان وقوع بزه که مربوط به این جنایت است. شخص در تنبیه سردسته تأثیری ندارد. از این رو این پژوهش بر اساس روشی بنیادی- کاربردی و با روش توصیفی و تحلیلی و با محور قرار دادن سردستگی گروه جنایتکار در فقه و حقوق ایران، مبانی و سازوکارهای بزه سردستگی را در حیطه موضوع قرار داده است. همچنین گفتنی است رویکرد فقه و حقوق ایران نسبت به بزه سردستگی شباهت های بسیاری دارد. مهم ترین دستاورد این پژوهش ارائه الگوی منظم مفاهیم، مبانی بزه سردستگی گروه های جنایتکار در فقه و حقوق ایران است.

کلید واژه ها: بغی جرم سازمان یافته سردستگی گروه مجرمانه معاونت در بزه