سیاست جنایی افتراقی از منظر شریعت اسلامی

چکیده:

تشکیل و تطور مفهوم سیاست جنایی افتراقی، به تدریج و در طول تاریخ، به خصوص در دهه‌های اخیر تحقق یافته است. از جمله مبانی پیدایش این مفهوم، ‌می‌توان به صنعتی شدن جوامع، دوشاخه سازی سیاست جنایی و ظهور جنبش دفاع اجتماعی اشاره نمود. همچنین امروزه تحولات بین‌المللی و به طور کلی جهانی شدن حقوق کیفری، موجب گسترده شدن تدابیر افتراقی، حتی در سطح جهانی شده است. این تحقیق به بررسی تطبیقی این مفهوم با سیاست جنایی اسلام پرداخته و به این نتیجه دست ‌می‌یابد که سیاست جنایی اسلام نیز یک سیاست افتراقی است. مصادیق متعددی در این رابطه در فقه امامیه که به طور خاص موضوع این تحقیق است، موجود می‌باشد که در چند دسته‌ی‌ افتراقی سازی بر اساس بزه، بزهکار، بزه دیده، موقعیت پیش‌جنایی و ملاحظات خاص فقهی جای ‌می‌گیرند. همچنین سیاست جنایی اسلام، سیاستی خشک و غیر قابل انعطاف نبوده و به جوامع اسلامی این اختیار داده شده است تا مطابق با مبانی عام، یعنی قواعد فقهی و مقاصد شرعی، اقدام به تنظیم و ارتقای سیاست جنایی خود نمایند. قواعد و مقاصدی همچون عدالت، حفظ نظام و اعتبار نظر اهل خبره در این زمینه قابل تمسک‌اند‌. از این گذشته ملاحظاتی نیز در افتراقی سازی برخی مصادیق فقهی مدنظر بوده‌اند‌. ارعاب و بازدارندگی، بزه پوشی، موانع مسئولیت کیفری، تربیت و تأدیب مطلوب اطفال، تفاوت‌های تکوینی زن و مرد و یا حرمت مکان‌ها یا زمان‌های خاص از جمله آنان‌اند‌. روش تحقیق در این پایان‌نامه توصیفی – تحلیلی بوده و ابزار گردآوری آن، اطلاعات کتابخانه‌ای‌ و اسنادی است.

واژگان کلیدی: سیاست جنایی افتراقی، سیاست جنایی اسلام، مبانی افتراقی شدن، قاعده فقهی عدالت، افتراقی سازی سیاست جنایی در اسلام، سیاست جنایی.