وحی نبوی از دیدگاه غزالی

چکیده مقاله

غزالی در امتداد کاوش‌های معرفتی درباره وحی، علاوه بر تأثیر از ابن‌سینا به تبیین جدیدی از مسئله وحی می‌پردازد. تبیین نهایی وی عرفانی است؛ اما رویکردهای کلامی و فلسفی را نیز داراست. تبیین عرفانی غزالی بر یکسان‌انگاری سنخی وحی با الهام و کشف و شهود تکیه دارد. وی در مبنایی هستی شناختی از لوح محفوظ و رفع حجاب برای کشف حقایق آن سخن می‌گوید. علاوه بر این از عقل کلی و نفس کلی در تبیین وحی و الهام مدد می‌جوید تا آن دو را در رابطه‌ای تشکیکی در طول هم قرار دهد و تمایزی اعتباری برای آن‌ها قائل شود. مبنای انسان‌شناختی وی از قلب و جنود او سخن می‌گوید و مبنای معرفت‌شناسی او ارتباط با لوح محفوظ، مکاشفه و انواع آن و... را مطرح می‌کند. نتایج دیدگاه او در مسائلی نظیر هرمنوتیک، تجربه معنوی و... به بار می‌نشیند. طرح مسئله نبوت اکتسابی و موهبتی و تجربه نبوی در آثار ابن‌عربی، توجه به عقل کلی و نفس کلی و تبیین ارتباط تشکیکی میان وحی و در کتب سید حیدر آملی و تمایز بین وحی و الهام در تبیین تمایز عارف و نبی در افکار ملاصدرا نمود یافت.