قاعده ملازمه بین نماء و درک در فقه اسلامی و کاربرد آن در حقوق ایران

چکیده:

«تلازم بین نماء و درک» از جمله قواعد فقهی مهم در باب معاملات است که در این پروژه به اثبات رسیده، این قاعده برگرفته از نص و استقراء در آرای فقیهان و متون فقهی است. بر اساس قاعده مذکور بین درآمدها، منافع و نمائات یک مال و خسارت‌ها و زیان‌های وارد بر آن مال ملازمه وجود دارد یعنی هر جا سود و منفعت حاصل از یک مال برای شخصی باشد، ضرر و زیانی هم که بر آن مال وارد شود بر عهده‌ی همان شخص است.

در این پژوهش، قاعده «تلازم بین نماء و درک»، با تأسیسات و نهادهای مشابه نظیر؛ «الخراج بالضمان» و «من له الغنم فعلیه الغرم»، مقایسه و وجوه اشتراک و افتراق آن‌ها بیان و بررسی شده است.

از جمله آثاری که بر قاعده «تلازم بین نماء و درک»، مترتب است؛ درآمدزا بودن قبول و پذیرش خسارات ناشی از معامله است، لذا این قاعده بر ضرورت پذیرش ریسک و مخاطره در فزونی دارایی حکایت دارد که بر اساس آن میزان بهره‌مند شدن از منافع و درآمدهای حاصل از مال، به قبول و پذیرش خطرات ناشی از آن بستگی دارد و مسئله ممنوعیت ربا نیز از دیگر آثار این قاعده بشمار می‌رود که در این پروژه مورد بحث و برسی قرار گرفته است. اثر دیگری که در این پروژه برای قاعده «تلازم بین نماء و درک»، بیان شده؛ عدم اعتبار شرط عدم شراکت در ضرر و زیان ناشی از معامله است که در معاملات منعقده میان افراد کاربرد فراوانی دارد و بر اساس آن هیچ یک از طرفین نمی‌توانند خود را در قبال خسارات و زیان‌های احتمالی ناشی از معامله برئ الذمه کنند.   

کلید واژه ها: نماء درک خراج ضمان غنم غرم