اصول سیاست جنایی تقنینی از دیدگاه قرآن

چکیده:

در این نوشتار، یکی از ابعاد مهم نظام کیفری اسلام؛ یعنی قانون‌گذاری در قرآن کریم مورد بررسی قرار گرفته و اصول عام و خاص سیاست جنایی تقنینی، از آیات الهی استخراج شده است.

اصول، ریشه در مبانی دارند و همان قواعد کلی، ثابت، دائم و لازمی هستند که به‌سان روح حاکم، تدابیر، خطّ مشی‌ها، رویه‌ها و برنامه‌های عملی سیاست‌گذاران قوانین ماهوی و شکلی جنایی را راهبری می‌کنند. اصولی که از منظر قرآن کریم، در امر تقنین به‌صورت مشترک؛ یعنی در همۀ قانون‌گذاری‌های جنایی باید مدنظر قرار گیرند، اصول عام نامیده می‌شوند؛ این اصول، نسبت به اصول دیگر (اقتضایی و خاص)، اهمیت، کلیت، فراگیری بیشتری دارند و استثناپذیر نیستند ضمن اینکه ممکن است برخی از آن‌ها علاوه بر قوانین ماهوی، در قوانین شکلی (آیین‌های دادرسی) و به‌طور مطلق در مباحث جنایی و کیفری (غیر از تقنین) نیز مورد استناد و استفاده قرار گیرند، اما اصولی که در امر تقنین به صورت خاص (به اقتضای شرایط) و استثناپذیر در برخی از قانون‌گذاری‌های جنایی کاربرد دارند، اقتضایی نامیده می‌شوند. برای اثبات اینکه اصلی خاص است، استثناهایی مربوط به آن اصل ذکر می‌شود و اقتضایی بودن آن روشن خواهد شد ولی برای اثبات عام بودن یک اصل، به ذکر شواهد و موارد کاربرد آن اصل عمدتاً در نصوص دینی استناد شده است، علاوه بر آن، کلام مفسّران و نویسندگان، در توضیحات مربوط به این اصول تا حدّ خوبی عمومیت و شمول آن را نمایان می‌کند. منبع اصلی پژوهش فعلی، قرآن کریم و تفاسیر شیعه و اهل سنّت هستند و انحرافات اخلاقی یا گناهان غیرجنایی که در قرآن کریم با ماده جرم از آن‌ها یاد شده است در این پژوهش مورد بررسی قرار نگرفته؛ یعنی مواردی که در قانون فعلی جمهوری اسلامی ایران، جرم قلمداد می‌شوند محور مطالعه بوده است.

کلید واژه ها: اصول عام اصول خاص سیاست جنایی تقنینی قرآن کریم