تصحیح انتقادی کتاب حظیرة الاُنس من أرکان ریاض القدس

چکیده:

تجرید الاعتقاد اوج تلاش‌های متکلمان شیعی در نزدیک‌سازی فلسفه و کلام و مهم‌ترین متن آموزشی علم کلام است که از سوی خواجه‌نصیرالدین طوسی به رشته تحریر درآمده است. این اثر به دلیل اهمیت و ویژگی‌های منحصر به فردش از همان آغاز مورد توجه متکلمان شیعه و سنی قرار گرفت و شروح و حواشی بسیاری بر آن نگاشته شد. مهم‌ترین شرح علمای عامه به قلم ملأ علی قوشچی است. از این‌رو، بسیاری از جمله شمس‌الدین محمد خفری بر آن حاشیه و تعلیقه نوشتند. حاشیه خفری به مباحث خداشناسی اختصاص دارد و در رفع ابهامات متن تجرید و شرح قوشچی بسیار کامیاب بوده است. از این‌رو حواشی متعددی بر آن نوشته شد. یکی از مهم‌ترین این حواشی، اثر میر سید احمد علوی، با نام حظیرة الانس است. گرچه او بیشتر در صدد رفع ابهامات حاشیه خفری است، اما تلاش می‌کند افزون بر آنکه با استمداد از دو کتاب الشفاء و الأشارات (و شروح آن) و نیز دیدگاه‌های شخصیت‌هایی چون میرداماد، بهمنیار و شیخ اشراق به مباحث طرح شده صبغه فلسفی دهد، رویکردی انتقادی را نیز در پیش گیرد و گاه به کاستی‌های این حاشیه و کاستی‌های دیدگاه‌های متکلمانی چون سماکی و دوانی نیز اشاره­ای داشته باشد. علوی این اثر مهم کلامی - فلسفی را در سال ۱۰۵۴ ق نگاشته است. از این‌رو در تصحیح آن از ۴ نسخه کامل که در زمان نویسنده کتابت شده و برخی مزین به حواشی اوست، بهره‌گیری شده است. مصحح تلاش گرده است با به‌کارگیری شیوه تصحیح انتقادی، متنی قابل استناد را در اختیار مخاطبان قرار دهد.

کلیدواژه‌ها: تجرید الاعتقاد کلام خفری قوشچی علوی حظیرة الاُنس