تبیین و بررسی برهان علامه طباطبایی در ارجاع نظریه «تشکیک در وجود» به نظریه «وحدت شخصی وجود»

چکیده مقاله

نظریه وحدت شخصی وجود، اساس هستی‌شناسی عرفانی است، از این‌ رو گروهی از محققین اهل عرفان در مقام تبیین و دفاع از عقیده خویش به اثبات برهانیِ این نظریه اقدام نموده‌اند. حکیم و عارف معاصر، علامه طباطبایی نیز در آثار خود به اقامه براهینی در اثبات این مدعا پرداخته‌ است. از جمله این براهین، برهانی است که در آن از طریق واکاویِ برهان حکمای متألّه مبنی ‌بر وحدت سنخی وجود و تشکیکی بودنِ آن، مدعای عرفا مبنی ‌بر وحدت شخصی وجود به اثبات رسیده ‌است. این برهان از حیث روش استدلال و همچنین پرداختن به فروع و نتایجِ گوناگون مطلب، به ویژه روشن ساختن نسبت میان نظریه عارف و نظریه حکیم، بدیع و قابل توجه است. مقاله حاضر پس از تقریر هر یک از دو نظریه، به تبیین و تحلیل برهان مذکور پرداخته و برخی از نتایج متفرع بر آن را مورد بررسی قرار می‌دهد.